Coraz więcej osób rezygnuje ze spożywania produktów zawierających gluten. Czy to tylko moda, a może zdrowy nawyk? Czym tak właściwie jest gluten, w jakich produktach możemy go znaleźć i czy należy się obawiać tego składnika diety?
Co to jest gluten i w jakich produktach można go znaleźć?
Gluten stanowi mieszankę białek roślinnych gluteniny oraz gliadyny, które znaleźć można w ziarnach pszenicy, jęczmienia, owsa, orkiszu czy żyta. Gluten ma niewielką wartość odżywczą, posiada jednak inne właściwości, które rzadko spotyka się u innych białek – jest lepki, sprężysty i elastyczny. Właściwości te wykorzystuje się w przemyśle piekarniczym – gluten sprawia bowiem, że pieczywo jest pulchne, ma miękki środek i chrupiącą skórkę. Jako dodatek spulchniający wykorzystuje się go również przy produkcji pasztetów, parówek, wędlin, mięsa mielonego, słodyczy (cukierków, czekolady i lizaków), produktów mlecznych (jogurtów, serów i śmietany) oraz piwa. Inne produkty zawierające gluten to ciasta, makarony, sosy, ketchupy, majonezy, koncentraty spożywcze oraz przyprawy.
W przypadku produktów nieprzetworzonych należy dokładnie zapoznać się z ich składem. Produkty bezglutenowe oznacza się międzynarodowym znakiem przekreślonego kłosa. Na ich opakowaniu znaleźć można także napis „gluten free”.
Objawy uczulenia na gluten
Od 10 do 20 procent osób borykających się z alergią pokarmową ma objawy alergii na gluten. U dzieci przejawia się ona przeważnie atopowym zapaleniem skóry. Nieco rzadziej pojawiają się nieprawidłowości w pracy układu oddechowego czy pokarmowego, które występują po spożyciu niewielkich ilości glutenu. Na szczęście, większość dzieci wyrasta z alergii na gluten. Rodzice powinni dokładnie obserwować niemowlęta podczas wprowadzania do diety tego białka, co ma miejsce około piątego – szóstego miesiąca życia. Jeżeli wystąpią wówczas jakiekolwiek niepokojące objawy, konieczna będzie wizyta u lekarza pediatry.
U osób dorosłych alergia na gluten przyjmuje najczęściej postać biegunki, obrzęku naczynioruchowego, pokrzywki czy wstrząsu anafilaktycznego. U części z nich pojawia się jedynie przy równoczesnej aktywności fizycznej. Do wywołania alergii u dorosłych potrzebne są dużo większe dawki glutenu niż w przypadku dzieci – 10 g lub więcej.
W zależności od czasu wystąpienia, reakcję uczuleniową na gluten można podzielić na:
• Natychmiastową – pojawia się w ciągu kilku minut do godziny od spożycia uczulającego pokarmu i jest uzależniona od specyficznych dla glutenu przeciwciał w klasie IgE. Objawia się jednym lub kombinacją kilku poniższych objawów. Są nimi: biegunka, wymioty, wstrząs anafilaktyczny, wodnisty katar, pokrzywka skórna, zmiany skórne charakterystyczne dla atopowego zapalenia skóry, skurcz oskrzeli
• Późną – objawia się po kilku godzinach, maksymalnie 1 do 2 dni. Objawami są najczęściej biegunka i zaostrzenie atopowego zapalenia skóry
Diagnostyka i leczenie alergii na gluten
Uczulenie na gluten jest trudne do zdiagnozowania – nie ma bowiem jednej skutecznej metody, która byłaby w stanie wskazać właściwy alergen. W związku z tym, przeważnie należy wykonać:
• Testy z kilkunastoma najczęściej uczulającymi alergenami pokarmowymi
• Oznaczenie swoistych IgE w surowicy krwi
• Pokarmowe testy prowokacyjne
• Dokładny wywiad dotyczący sposobów żywienia w dzieciństwie oraz objawów, rodzaju i siły dolegliwości cech dziedziczenia
Główny sposób leczenia alergii na gluten to wprowadzenie diety eliminacyjnej bezglutenowej, czyli takiej, gdzie z jadłospisu usuwa się wszystkie produkty zawierające to białko. Nie jest ona łatwa do zastosowania i wymaga od osoby chorej samozaparcia, dyscypliny i kontroli.
Gdy dieta eliminacyjna nie przynosi pożądanych efektów, konieczne może okazać się włączenie leczenia farmakologicznego. Alergia na gluten często leczona jest poprzez odczulanie sprawiające, że układ odpornościowy przewodu pokarmowego przestaje reagować na alergeny lub reaguje słabiej. Gdy jest ona bardzo silna, wystąpić może wstrząs anafilaktyczny lub obrzęk Quinckego, które stanowią zagrożenie dla życia. W tym przypadku niezbędne będzie podanie specjalistycznych leków – w przypadku pierwszego z objawów jest to adrenalina, drugiego – hydrokortyzon i leki przeciwhistaminowe.
Celiakia a alergia na gluten
Poruszając zagadnienie alergii na gluten, trudno nie wspomnieć o celiakii, która również ma związek z nietolerancją tego białka. Co ważne, w obu przypadkach objawy chorobowe są do siebie łudząco podobne. Celiakia nie jest alergią pokarmową, lecz chorobą pozostającą do końca życia, wymagającą stosowania ścisłej diety. Boryka się z nią około 1% społeczeństwa, a do głównych jej objawów zaliczyć można biegunki tłuszczowe i wodniste, bóle i wzdęcia brzucha, uczucie splątania, utratę masy ciała oraz anemię.
Podsumowując, nasza dieta nie musi zawierać produktów glutenowych. Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że u osób z nietolerancją na gluten, jego całkowita eliminacja z diety skutkuje utratą nadmiernych kilogramów, regulacją wypróżnień i ogólną poprawą samopoczucia.
Zapalony zielarz i miłośniki natury. Zainspirowany złożonością i bogactwem natury, poświęcił swoje życie odkrywaniu i naukowemu badaniu roślin leczniczych. Pasja do roślin i głębokie zrozumienie ich leczniczych właściwości przekłada się na unikalne, holistyczne podejście do zdrowia i wellness.
