„Gdy w ogródku są nagietki, niepotrzebne już tabletki…” To fragment jednego z licznych wierszy, które wspominają o nagietku. Pisał o nim nawet ksiądz Twardowski:
Nagietek niewielki jak łokietek
Z kwiatami pomarańczowymi
Od czerwca do października
Leczy więdnie usycha
Myśli o innych w chorobie
Zapomina o sobie
Jak widać roślina niezwykle inspirująca, co z pewnością zawdzięcza nieprzeciętnej urody kwiatom. Ich żywo pomarańczowa barwa cieszy oko każdego lata, trudno przejść koło nagietków obojętnie i bardzo dobrze! 🙂 Warto zatrzymać się przy nich na dłużej i nazbierać ile tylko się da, ponieważ te piękne kwiaty to bogactwo związków aktywnych o bardzo szerokim działaniu leczniczym…
Nagietek – właściwości
Jako że dzisiejszy wpis ma być przede wszystkim na temat wykorzystania kwiatów nagietka, tylko w kilku słowach o jego działaniu.
A zatem kwiaty nagietka lekarskiego (Calendula officinalis) działają:
- przeciwzapalnie
- przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo
- żółciopędnie
- ogólnie wzmacniająco
- pobudzają działanie układu odpornościowego
- przyspieszają procesy regeneracji naskórka
- regulują miesiączkowanie
- działają antynowotworowo
- łagodzą oparzenia i odmrożenia
Z uwagi na działanie przeciwzapalne i kojące nagietek doskonale sprawdza się w kosmetyce jako składnik licznych preparatów, zarówno dla dzieci (także niemowląt) jak i dorosłych.
Nagietek – uprawa, zbiór i suszenie
Aby przystąpić do przetwarzania nagietka najpierw należy go zebrać. Nagietka pozyskuje się przede wszystkim z upraw, a zatem z powodzeniem możemy zadomowić jegomościa w naszym ogródku, tym bardziej, że nie ma dużych wymagań glebowych. Najlepiej rośnie na ziemiach próchniczych, średnio wilgotnych, ciepłych. Wysiewamy go na przełomie marca i kwietnia, ale gdzieniegdzie można spotkać też dziko rosnące okazy. Roślina kwitnie w okresie od czerwca do września i w tym czasie możemy prowadzić nasze zbiory – najlepiej w słoneczny, suchy dzień, zwracając uwagę na to aby kwiaty były w pełni rozkwitu i oczywiście odmiany pomarańczowej. Surowiec leczniczy stanowią zarówno kwiaty języczkowe, całe koszyczki jak i ziele nagietka. Do suszenia jednak najlepiej oberwać języczkowate płatki, rozłożyć je cienką warstwą i suszyć w przewiewnym zacienionym miejscu w temp. otoczenia, względnie w suszarni w temp. do 40 stopni.
Nagietek lekarski – przepisy i zastosowanie
Ocet nagietkowy
Ocet nagietkowy można wykorzystać na wiele sposobów, a co najważniejsze jest bardzo prosty w przygotowaniu. Wystarczy napełnić słoik (najlepiej z klamrą, typu weck) świeżymi kwiatami nagietka, zalać octem np. jabłkowym i odstawić w ciemne miejsce na ok. cztery tygodnie. Należy pamiętać aby kwiaty nie wystawały ponad powierzchnię octu i oczywiście regularnie potrząsać słoikiem – najlepiej raz dziennie. Po upływie miesiąca ocet przelewamy do butelki, przechowujemy w lodówce. Poniżej kilka możliwości wykorzystania.
- zmieszaj łyżkę octu z 2-3 łyżkami wody, przelej do niewielkiej butelki z atomizerem i przechowuj w lodówce – taki preparat doskonale łagodzi oparzenia i podrażnienia, przyda się w upalne dni, zwłaszcza po opalaniu czy dłuższym przebywaniu na słońcu – także dla dzieci!
- ten sam preparat wykorzystasz jako spray do pielęgnacji włosów, wystarczy spryskać je po myciu na całej długości, przy regularnym stosowaniu włosy nabiorą pięknego blasku
- octem nagietkowym możesz bezpośrednio smarować miejsca po ukąszeniach owadów (w przypadku najmłodszych najlepiej stosować ocet rozcieńczony z wodą)
- jeśli borykasz z grzybicą dłoni lub stóp mocz je w wodzie z dodatkiem pół szklanki octu nagietkowego
Macerat nagietkowy
Wykonasz go podobnie jak każdy inny macerat (np. koniczynowy). Wybór oleju należy do Ciebie! 🙂 Może być to np. oliwa z oliwek, olej słonecznikowy lub olej ze słodkich migdałów.
Wypełnij słoik ususzonymi kwiatami nagietka i zalej olejem. Odstaw w ciemne, ciepłe miejsce na sześć tygodni, codziennie wstrząśnij słoikiem.
Macerat możesz też wykonać metodą na ciepło, która jest nieco szybsza. W tym celu umieść w słoiku kwiaty, zalej olejem i wstaw do drugiego garnka z wodą o temperaturze ok. 80 stopni. Trzymaj w takiej kąpieli wodnej przez ok. godzinę, następnie odstaw słoik z maceratem w ciemne miejsce na jeden dzień, po czym ponownie wstaw do kąpieli wodnej na ok. 30 minut. Macerat przelej przez gazę do ciemnych butelek, chroń przed światłem, przechowuj w lodówce.
Bez względu na to jaką metodą zdecydujesz się uzyskać macerat z nagietka będzie działał tak samo i przyda się m.in. do bezpośredniego stosowania na podrażnioną skórę, rozstępy, blizny, do masażu, ale także w stanach zapalnych uszu (wystarczy 1-2 krople wkroplić do bolącego ucha). Z powodzeniem wykorzystamy go także do stworzenia leczniczej maści, balsamu do ust czy kremów do twarzy i ciała.
Maść z nagietka
Pierwotnie maść z nagietka sporządzano na smalcu gęsim lub wieprzowym. Zdaję sobie jednak sprawę, że nie dla wszystkich brzmi to zachęcająco, więc zamiast smalcu możemy wykorzystać np. kosmetyczny wosk pszczeli w pastylkach (oczywiście jeśli nie jesteśmy na niego uczuleni!). Maść z nagietka przyda się każdorazowo gdy mamy do czynienia z: otarciami, zadrapaniami, siniakami, łagodnymi oparzeniami, owrzodzeniami.
Składniki:
- 100 ml olejowego maceratu nagietkowego
- 15 g kosmetycznego wosku pszczelego
Wykonanie:
Macerat i wosk wlewamy/wsypujemy do miseczki, którą umieszczamy w kąpieli wodnej, na niewielkim ogniu (temp. 60-80 stopni, woda nie może się gotować!) i pozostawiamy do całkowitego rozpuszczenia się wosku. Następnie przelewamy do niewielkich pojemniczków, pozostawiając je otwarte do zastygnięcia maści. Tak przygotowany preparat przechowujemy w lodówce.
Być może jednak znajdzie się ktoś kogo bardziej zainteresuje wersja z użyciem smalcu, więc i na nią przepis:
Składniki:
- garść świeżych płatków nagietka
- 200g smalcu wieprzowego
Wykonanie:
Smalec rozpuszczamy, ogrzewając go na małym ogniu. Dodajemy płatki nagietka, mieszamy i studzimy. Odstawiamy na 24 godziny i ponownie ogrzewamy. Następnie cedzimy przez ściereczkę. Uzyskaną maść przechowujemy w lodówce w zamkniętym słoiczku.
„Herbata” z nagietka
Napar z nagietka wykorzystywany jest przede wszystkim zewnętrznie, jednak w określonych przypadłościach sprawdza się także do użytku wewnętrznego. Wśród nich wymienić można stany zapalne gardła, wrzody żołądka, zastoje limfatyczne, dolegliwości kobiece jak np. nieregularne miesiączki (wewnętrzne przyjmowanie naparów z nagietka jest przeciwwskazane w ciąży!).
Wykonanie naparu jest banalnie proste. Łyżkę ususzonych kwiatów nagietka zalewamy szklanką wrzątku i odstawiamy na 15-20 min pod przykryciem, następnie przecedzamy.
Zewnętrznie stosujemy do :
- płukania jamy ustnej i gardła (infekcje wirusowe i bakteryjne, pleśniawki, afty, zapalenie dziąseł)
- przemywania skóry w stanach zapalnych, zadrapaniach, niewielkich ranach, miejscach po ukąszeniach owadów
- przemywania okolic oczu, zwłaszcza przy podrażnieniu, w stanach zapalnych, alergiach,
- przemywania twarzy, zwłaszcza przy problemach skórnych jak np. trądzik (nagietek stosowany regularnie na twarz przynosi naprawdę bardzo dobre efekty!)
- płukania włosów
- przemywania podrażnionych okolic intymnych
- przemywania przy odpieluszkowym zapaleniu skóry
Nalewka z nagietka
Nalewkę z nagietka, podobnie jak napar, wykorzystuje się przede wszystkim zewnętrznie do okładów np. na stłuczenia i zwichnięcia, a także do pędzlowania jamy ustnej.
Składniki:
- szklanka świeżych kwiatów nagietka
- 500 ml spirytusu
Wykonanie:
Do dużego słoja wsypujemy kwiaty nagietka i zalewamy spirytusem. Naczynie szczelnie zamykamy i odstawiamy na około tydzień. Następnie przecedzamy przez gęste sito i przelewamy do butelek.
Nagietkowy balsam do ust
Do wykonania tego kosmetyku również potrzebny będzie uprzednio sporządzony macerat olejowy z nagietka. Balsam do ust z jego dodatkiem działa kojąco. Idealne sprawdzi się u osób borykających się z problemem spierzchniętych ust.
Składniki:
- 2- 3 łyżki maceratu olejowego z nagietka
- 0,5 łyżki oleju rycynowego
- 1 łyżka masła shea
- 1 łyżka kosmetycznego wosku pszczelego
Wykonanie:
Umieść oleje, wosk i masło w rondelku i wstaw go do kąpieli wodnej. Podgrzewaj na małym ogniu aż do stopienia się wosku i masła. Usuń z ognia i przelej do malutkich pojemniczków (np. podróżnych pudełeczek dostępnych w drogeriach lub opakowania po soczewkach kontaktowych). Pozostaw do zastygnięcia. Używaj wedle potrzeb 😉
Nagietek – jedna roślina, mnóstwo inspiracji!
To tylko kilka przykładowych przepisów, jednak zastosowanie nagietka może być znacznie szersze 🙂 Z powodzeniem sporządzimy z niego także mydło, lotion czy krem pielęgnacyjny. Piękne pomarańczowe kwiaty są w pełni jadalne, więc wykorzystamy je także w kuchni, np. do barwienia potraw (zamiast szafranu lub kurkumy), ale także jako dodatek do sałatek, chleba, muffinek czy jajek. Nagietkowych inspiracji może być nieskończenie wiele…
A jakie są Wasze pomysły na nagietka? 🙂
Zapalony zielarz i miłośniki natury. Zainspirowany złożonością i bogactwem natury, poświęcił swoje życie odkrywaniu i naukowemu badaniu roślin leczniczych. Pasja do roślin i głębokie zrozumienie ich leczniczych właściwości przekłada się na unikalne, holistyczne podejście do zdrowia i wellness.